Trong khi những con ong sử dụng mật ong làm nguồn năng lượng chính của chúng, thì phấn hoa là thực phẩm cung cấp chất dinh dưỡng cho ong như: Protein, Vitamin và các chất dinh dưỡng quan trọng khác. [2 Nguồn Dinh Dưỡng Đến Từ Tổ Ong]
Phấn Hoa Là Gì ?
Các hạt phấn hoa thực chất là các bào tử ở hoa đực trong quá trình thụ phấn được các ong thợ thu gom trộn thêm một ít mật hoa để vo lại thành viên mang ở hai chân sau và đưa trở về tổ của chúng dùng làm thức ăn cho các ấu trùng, ong non và cả những con ong thợ già. (Zuluaga, Serrato, & Quicazan 2015 và Wikipedia, tổng hợp)
Cách Ong Dùng Để Thu Gom Và Mang Phấn Hoa Về Tổ
1. Dùng Hai Giỏ Đựng Phấn Hoa Trên Hai Chân Sau
Ong sử dụng hai giỏ đựng phấn hoa ở hai chân sau để cất giữ tạm thời phấn hoa trước khi mang về tổ, cách mang phấn này phổ biến ở đa số các loài ong cụ thể là ong mật, ong dú, ong nội, ong ý .v.v
2. Sử Dụng Các Chòm Lông Đặc Biệt
Các chòm lông đặc biệt ở bụng hay ở hai chân sau là nơi cất giữ tạm thời phấn hoa tại đó để vận chuyển về tổ an toàn.
3. Mang Phấn Hoa Trong Diều.
Nuốt phấn hoa vào diều và mang trở về tổ rồi ói ra lại là một cách mang phấn hoa của một vài loài ong độc đáo.
4. Rung hoa
Rung hoa để phấn rơi ra và mang về tổ bằng hai giỏ phấn hoa ở hai chân sau, điển hình là ong bầu, ong Bumblebee
Hình 2. Hình ảnh 4 loài ong đại diện cho 4 cách thu thập và mang phấn hoa trở về tổ của chúng.
Không Phải Loài Ong Nào Củng Đi Lấy Phấn Hoa
+ Mặc dù đa số những con ong đều phải cần phấn hoa trong vòng đời của chúng, nhưng không phải tất cả những con ong đều đi thu gom phấn hoa. Ví dụ: Ong vò vẽ, ong đất .v.v
+ Ong đực không làm công việc thu thập phấn hoa vì chúng không có các giỏ phấn hoa củng như là các chòm lông đặc biệt để giữ phấn hoa.
+ Ong chúa củng không đi thu gom phấn hoa, vì ong chúa củng không có các công cụ để giữ phấn hoa mang về tổ.
Hình 3. Ba loại ong không bao giờ làm công việc thu thập phấn hoa cho tổ ong mặc dù chúng có thể ăn phấn hoa ở một giai đoạn nào đó trong vòng đời của mình
+ Phấn hoa mua được trên thị trường đa số đều là phấn hoa được thu gom từ ong thợ của giống ong mật cụ thể là từ loài ong ý.
Phấn Hoa Bán Ở Siêu Thị Được Thu Hoạch Ra Sao ?
Phấn hoa bán trên thị trường tất cả đều được thu hoạch bởi những con ong mật bằng cách sử dụng gạt phấn hoa hay còn gọi là tấm cản phấn.
Hình 5. Hình ảnh chụp các mặt của một tấm gạt phấn hoa cơ bản nhất.
Tấm cản phấn hoa này được đặt ngay trước cửa tổ ong ra vào, tấm cản phấn có những lỗ tròn nhỏ chỉ vừa với kích thước con ong chui qua còn hai viên phấn ở chân bị cản rớt lại ngay ngoài cửa tổ, người nuôi ong thu gom phấn hoa này và phơi khô, nhặt xác ong và bụi rồi vào hũ, dán nhãn bán trong các siêu thị.
=> Điều này có nghĩa là đa số phấn hoa mua được trong các cửa hàng, tại các siêu thị chỉ là phấn hoa được ong vận chuyển đến tổ ong rồi bị đánh bật ra lại tại chân của ong và ong không xử lý thêm bất cứ công đoạn nào cả.
Hình 6. Cách mà các trại ong khai thác phấn hoa từ những cong ong mật ý
Tại Sao Phải Làm Khô Phấn Hoa ?
Phấn hoa tươi mà con ong thu được chứa khoảng 20g - 30 g nước trên 100 g phấn hoa, tức là trong phấn hoa tươi mà ong lấy được từ bông hoa đực chứa tới 30% là nước. Độ ẩm cao này là môi trường sống lý tưởng cho các vi sinh vật như vi khuẩn và nấm men phát triển. Vì vậy phấn hoa phải cần được sấy khô hoặc phơi khô ngay sau khi thu hoạch để lượng nước trong phấn hoa giảm xuống chỉ còn dưới 10% và lúc này phấn hoa có thể bảo quản được lâu hơn mà không bị nấm mốc, hư hỏng.(1), (6)
Nhưng quá trình sấy khô và phơi khô với nhiệt độ cao sẽ làm giảm đi nhiều dinh dưỡng và giá trị của phấn hoa, theo cuốn sách “The Healing Powers of Pollen”, tác giả, Patrice Percie Du Sert nói rằng “chúng ta biết rằng việc sấy khô phấn hoa sẽ phá hủy hầu hết các hoạt chất có lợi trong phấn hoa ong” và tác giả Patrice Percie Du Sert khuyến khích sử dụng phấn hoa ong ở dạng tươi được lấy từ tổ ong mật.
Một cách khác để hạn chế hư hỏng và bảo quản chất lượng tối đa của phấn hoa là bảo quản phấn hoa trong tủ đông mà không cần phải làm khô phấn hoa.
=> Sử dụng phấn hoa tươi tốt hơn rất nhiều so với phấn hoa khô
Sau hai ngày bảo quản trong tủ đông, côn trùng gây hại sẽ bị tiêu diệt Sau khi làm tan phấn hoa chỉ được giữ trong vài giờ và nên được xử lý hay ăn càng sớm càng tốt.(1)
Phân Biệt Phấn Hoa, Có Mấy Loại Phấn Hoa
Thành phần dinh dưỡng của phấn hoa thay đổi theo cách xử lý và bảo quản, phấn hoa từ những cây có quả hoặc cây ăn quả thường cho giá trị dinh dưỡng cao hơn so với các loại cây khác như cây lấy hoa, cây cỏ .v.v.(2), (6)
1. Phấn Hoa Tươi
Phấn hoa tươi là phấn hoa sau khi được thu gom từ các tổ ong mà không qua bất kỳ quá trình xử lý nào ngoài việc nhặt xác ong, cát, rác .v.v và được bảo quản trong ngăn đông.
Sản phẩm này nên được bảo quản trạng thái đông đá. Tuy nhiên, nó có thể được bảo quản ở nhiệt độ phòng trong vài giờ và sau đó làm đông lại, mà không có thiệt hại đáng kể.(3)
Như mật ong hoặc bất kỳ sản phẩm tự nhiên nào khác, chất lượng của sản phẩm ở mức cao nhất nếu nó còn tươi. Cách duy nhất để bảo quản phấn hoa ong là làm đông đá ngay lập tức sau khi thu hoạch hàng ngày, việc làm đông đá ngay có thể được thực hiện trong lọ thủy tinh hoặc lọ bằng nhựa hoặc rút chân không.
=> Phấn hoa ong tươi là loại có giá trị dinh dưỡng và trị liệu cao hơn phấn hoa khô và khi nói về thành phần, giá trị dinh dưỡng, công dụng của phấn hoa ong là chúng ta đang đề cập đến loại phấn hoa tươi này.
2. Phấn Hoa Khô
Phấn hoa khô là phấn hoa tươi sau khi được thu gom lọc bỏ tạp chất rồi tiếp tục được xử lý để làm khô phấn hoa nhằm để bảo quản dễ dàng và lâu hơn.
Phấn hoa khô đã được sàng lọc và cho vào hộp để bảo quản
Có 2 Cách Làm Khô Phấn Hoa Ong
► Dùng lò nướng điện có không khí lưu thông tốt, ở nhiệt độ 400C, mặc dù các nhà khoa học cho biết 300C sẽ thích hợp hơn để giữ lại các chất dinh dưỡng trong phấn hoa.(1)
► Bằng cách làm lạnh khô, còn gọi là đông khô, khi phấn hoa bị đóng băng và sau đó áp suất xung quanh giảm. Nước từ phấn hoa sẽ trực tiếp bốc hơi từ thể rắn sang thể khí. Một trong những ưu điểm của phương pháp đông khô là giữ nguyên được giá trị dinh dưỡng trong phấn hoa tươi.(1)
3. Phấn Ong
Phấn ong hay bánh mì ong (Beebread) hoặc là phấn hoa lên men là hỗn hợp của phấn hoa + mật ong + enzyme tạo thành, được dự trữ trong các lỗ tổ bên trong tổ ong. Hỗn hợp này trải qua quá trình lên men axit lactic rất giống với sữa chua và các sản phẩm sữa lên men khác của con người, và sau gần 3 tháng nó trở thành thứ mà chúng ta gọi là phấn ong (beebread). Quá trình lên men này giúp cho phấn ong bảo quản lâu hơn và bổ sung thêm nhiều chất dinh dưỡng củng như là khả năng hấp thụ các chất dễ dàng hơn.(4)
► Theo nghĩa này, phấn ong mang lại nhiều giá trị và lợi ích sức khỏe hơn so với phấn hoa tươi đang dần phổ biến trên thị trường.
► Điều này có nghĩa là thông thường, phấn hoa được mua trong các cửa hàng, siêu thị chỉ là phấn hoa được thu hoạch ở bên ngoài tổ ong được đánh bật ra tại chân của ong chứ không phải là một sản phẩm bên trong tổ ong. Dẫn link về bài mua phấn ong
Loại Phấn Nào Tốt Nhất
Chắc chắn là Phấn ong !
Đừng nhầm lẫn chúng. Nếu bạn có đủ khả năng, hãy chọn phấn ong, vì nó đắt hơn. Phấn ong là phấn hoa được dự trữ bởi những con ong ở bên trong tổ ong, có thêm mật ong và dịch tiết của ong. Phấn ong trải qua quá trình lên men axit lactic và do đó có thể bảo quản được lâu hơn, nhiều Vitamin hơn và khả năng hấp thụ tốt hơn rất nhiều so với phấn hoa khô lẫn phấn hoa tươi.(4), (6)
Còn phấn hoa tươi và phấn hoa khô là phấn hoa chỉ được thu thập trước cửa bên ngoài tổ ong mà ong không thêm bất kỳ chất dinh nào dưỡng nào vào.
Giá Phấn Hoa Và Phấn Ong
1. Giá phấn hoa cà phê
Với phấn hoa cà phê được đánh là phấn hoa thơm nhất, giá trị dinh dưỡng tốt nhất (sau phấn hoa mắc cỡ) và rất dễ bảo quản vì chúng đã được phơi khô và là phấn hoa đơn hoa nên chất lượng đồng nhất mang lại hiệu quả cao trong việc sử dụng phấn hoa ong như thuốc để điều trị bệnh.
=> Giá phấn hoa cà phê 100.000 đồng / kg (cả phấn khô và phấn tươi)
2. Giá phấn hoa cỏ kim, hoa cỏ tổng hợp đủ màu
Đặc trưng của loại phấn này là màu sắc đa dạng, đỏ, trắng, vàng, vàng nâu, cam v.v. xét về giá trị kém hơn phấn hoa cà phê
=> Giá dao động trong khoảng 80.000 đồng / kg (cả phấn khô và phấn tươi)
3. Giá phấn bắp (ngô)
Trong nghề nuôi ong và sử dụng phấn ong để bồi bổ sức khỏe thì phấn hoa ngô được xem là phấn hoa kém chất lượng nhất, vì phấn hoa ngô có lớp vỏ rất cứng và rất khó phá hủy để giải phóng dinh dưỡng bên trong nên các chất dinh dưỡng trong phấn hoa ngô được hấp thu rất ít khi sử dụng.
=> Giá phấn ngô 70.000 đồng / kg (cả phấn khô và phấn tươi)
4. Giá phấn hoa mắc cỡ (hoa trinh nữ): 200.000 đồng / kg phấn trinh nữ khô
5. Giá phấn ong
Hiện tại rất ít người bán và giá khá cao vì khó khai thác, có một vài nơi có thể cung cấp loại phấn ong chất lượng này được khai thác bởi những con ong dú xem chi tiết Tại đây
Lưu Ý: Các giá trên là giá mua trực tiếp của người nuôi ong, nếu bạn mua trong siêu thị, mua tại cửa hàng trung gian thì giá sẽ cao hơn so với các giá trên.
Mua Phấn Hoa Cần Chú Ý
1. Không mua phấn hoa gần nguồn ô nhiễm 3 km (2)
Không nên mua phấn hoa ong nếu nó đến từ những người nuôi ong trong thành phố, vì phấn hoa có thể bị ô nhiễm bởi các chất gây ô nhiễm không khí, kim loại nặng và thuốc bảo vệ thực vật.
Phấn hoa nên được khai thác tại các khu vực cách xa nguồn ô nhiễm ít nhất 3 km ví dụ như nơi giao thông đông đúc và khu vực nông nghiệp có sử dụng thuốc bảo vệ thực vật.
2. Phấn hoa tươi có thể bảo quản ở nhiệt độ phòng trong vài giờ
Khi bạn mua phấn hoa tươi, người bán vận chuyển nó bình thường, không có bất kỳ hộp đá hay thùng xốp nào. Điều này hoàn toàn không sao cả, bởi vì phấn hoa ong có thể được giữ trong vài giờ ở nhiệt độ phòng và sau đó có thể được làm đông lại mà không có bất kỳ thiệt hại.(5)
3. Mua phấn hoa có thể tồn tại mầm bệnh và ký sinh trùng
Phấn hoa là sản phẩm mà người nuôi ong thu được ở phía trước cửa tổ ong mà không phải là bên trong tổ ong, chính vì thế ong chưa xử lý mầm bệnh còn tồn tại trong phấn hoa khi ong mang chưa được vào tổ.
Và những con ong và con của chúng không ăn loại thức ăn này, mà chúng chỉ ăn PHẤN ONG, phấn ong là một sản phẩm đã chế biến từ phấn hoa ở phía bên trong tổ ong, chúng an toàn và sạch mầm bệnh hơn phấn hoa.
4. Xem chất lượng phấn hoa qua nhãn dán
Kiểm tra nhãn của các hũ đựng phấn hoa, hoặc những gì mà người mua khác xem, chúng ta sẽ thấy thành phần của phấn hoa ong. Mặc dù không có tiêu chuẩn quốc tế nào quy định về chất lượng của phấn hoa nhưng dưới đây là một tiêu chuẩn được đề xuất mà các nước Brazil, Bulgaria, Ba Lan và Thụy Sĩ đã đồng ý:
| Thành phần | Yêu cầu |
Hàm Lượng |
|
Hàm lượng nước |
Không được nhiều hơn |
8 g / 100 g |
|
Tổng hàm lượng Protein (N x 6.25) |
Không được ít hơn |
15 g / 100 g |
|
Tổng hàm lượng đường |
Không được ít hơn | 40 g / 100 g |
|
Chất béo |
Không được ít hơn | 1.5 g / 100 g |
Tốt nhất là hãy xem các giới hạn này trên nhãn của hũ đựng phấn hoa mà bạn chuẩn bị mua, các quốc gia này có rất nhiều kinh nghiệm trong nghề nuôi ong và các sản phẩm chữa bệnh từ con ong, vì vậy tất cả các giá trị nên ít nhất là gần các giới hạn này.
Ví dụ:
Nếu bạn mua phấn hoa khô, hàm lượng nước là điều quan trọng cần xem. Một lần nữa, không có tiêu chuẩn quốc tế, và mỗi quốc gia có giới hạn riêng. Ví dụ ở Brazil hàm lượng nước không được vượt quá 4%, ở Thụy Sĩ 6%, ở Nga 8-10%, ở Bulgaria 10%.(3), (6)
Nhưng tốt nhất là hãy nên mua phấn hoa có hàm lượng nước ở mức 6% là chuẩn nhất, bởi vì khi phấn hoa có lượng nước trên 10% phấn hoa rất dễ bị lên men và hư trong thời gian bảo quản lâu dài, ngược lại nếu phấn hoa có hàm lượng nước dưới 6% thì phấn hoa rất khô và rất khó được hấp thụ bởi cơ thể.
Bảo Quản Phấn Hoa Tươi Và Phấn Hoa Khô
Có hơn 200 chất có trong phấn hoa của ong, do hàm lượng Protein cao trong phấn hoa, việc bảo quản không đúng cách có thể dẫn đến suy giảm giá trị dinh dưỡng do phản ứng Maillard (phản ứng hóa học giữa axit amin và đường khử), làm mất các hợp chất dễ bay hơi hoặc xuất hiện mùi không mong muốn do kết quả của phản ứng oxy hóa chất béo (Nogueira và các cộng sự, 2012).(6)
Có sự mất mát Vitamin trong quá trình bảo quản phấn hoa
Sau khi làm khô phấn hoa, lượng nước trong phấn hoa giảm xuống còn 6% thì việc bảo quản ở nhiệt độ phòng trong 1 năm là hoàn toàn có thể bởi vì hàm lượng nước ít sẽ ức chế hoạt động của các vi sinh vật và enzyme thường làm hỏng hoặc làm giảm chất lượng của phấn hoa.
Ngoài ra, sau một năm bảo quản phấn hoa ở nhiệt độ phòng trong khi không mất Vitamin C, nhưng đã có sự mất mát đáng kể của Vitamin E và Beta Caroten từ 15 - 20%, theo nghiên cứu của Brasilian với đề tài “Sự ổn định của các vitamin chống oxy hóa trong các mẫu phấn hoa ong" do DE MELO PEREIRA và cộng sự thực hiện vào năm 2010.
Các nghiên cứu khác cho thấy rằng đã mất một lượng đáng kể khả năng chống oxy hóa của phấn hoa khoảng 59% sau một năm bảo quản (M Campos, 2003), giải pháp khác cho sự mất mát các hợp chất có lợi cho sức khỏe thì sản phẩm tốt nhất đó là PHẤN ONG
Nguyên tắc bảo quản phấn hoa đúng cách (3)
● Theo nguyên tắc chung, phấn hoa khô được bảo quản ở nhiệt độ phòng: 12 tháng
● Phấn khô đóng gói trong chân không bảo quản được: 24 tháng
● Phấn hoa tươi đông lạnh được bảo quản trong tủ đông: 12 tháng
● Bảo quản trong bóng tối ở nơi khô mát. Hoặc để ngăn đá nếu nó là phấn hoa tươi.
--------
Tài liệu tham khảo
(1) Pollen: Production, Nutrition and Health: A Review của tác giả: Stefan Bogdanov chia sẻ tại trang web www.bee-hexagon.net
(2) Pollen and bee bread as new healtht-oriented products: A review nhóm sáu tác giả Marek Kieliszek *, Kamil Piwowarek, Anna M. Kot, Stanisław Błażejak, Anna Chlebowska-migiel, Iwona Wolska
(3) How to take bee pollen tại Website: Healthywithhoney.com
(4) https://healthywithhoney.com/beebread
(6) Tổng hợp các nguồn khác
--------
