Trong phần trước, Ong dú JiChi đã chia sẻ cách chúng ta có thể quản lý môi trường của mình để giúp những con ong hoang dã sinh sản tự nhiên và ghé thăm cây trồng của chúng ta để tìm kiếm hoa và thụ phấn cho chúng. (xem lại tại đây)
Ở đây chúng tôi sẻ đề cập đến cách thụ phấn đặc biệt cho giống cây cà chua và cuối cùng là giải pháp thay thế nếu Việt Nam không có giống ong bumblebee để thụ phấn cho hoa cà chua thì liệu có giải pháp nào thay thế hay giống ong khác nào có thể thụ phấn rung không?
Các Phương Pháp Thụ Phấn Cho Cà Chua Bằng Tay
Bình thường ở những nơi thoáng mát, và ít bị che chắn bởi các tòa nhà cao tầng thì hoa cà chua sẻ được tự thụ phấn nhờ gió, nhưng với những người trồng cà chua ở thành phố nơi có những tòa nhà cao tầng che chắn hết gió và rất ít côn trùng ghé tới thụ phấn thì việc phải tìm ra cách giúp cà chua đậu quả là một vấn đề.
1. Thụ Phấn Cho Cây Cà Chua Bằng Phương Pháp Rung Cành
Trong giai đoạn cây cà chua đang ra hoa, nếu bạn đang trồng cà chua ở thành phố tập nập ít côn trùng ghé thăm hoa và thụ phấn cho hoa cà chua của bạn làm cà chua rất khó đậu quả.
Để khắc phục tình trạng này bạn hãy sử dụng phương pháp rung cành để thụ phấn cho hoa cà chua. Bằng cách vào các buổi sáng sớm từ 7h - 8h trong những ngày cà chua đang ra hoa bạn hãy cầm những cành có hoa và rung lắc nhẹ, chỉ duy nhất 1 thao tác đơn giản này thôi, chắc chắn cây cà chua của bạn sẻ đậu quả, còn đậu quả nhiều hay ít còn tùy thuộc vào kinh nghiệm rung cành và sự siêng năng của bạn hàng ngày nữa.
Hình 1. Thụ phấn cho hoa cà chua bằng phương pháp rung cành để đậu quả
2. Thụ Phấn Nhân Tạo Bằng Tay - Cấu Tạo Hoa Cà Chua - 1 TRÒ LỪA ĐẢO
Các trang web trồng cà chua hay bán hạt giống cà chua đều hướng dẫn cách thụ phấn cà chua bằng tăm bông như sau:
"Bạn chỉ cần dùng một cái tăm bông khều nhẹ vào từng nhụy hoa, từ hoa này sang hoa khác. lúc đó, phấn hoa từ hoa này sẽ rơi ra, dính vào đầu tăm bông rồi dính vào nhụy của các hoa khác như vậy là hoa cà chua đã được thụ phấn để đậu quả rồi đấy."
Hình 2. Thụ phấn cho hoa cà chua bằng tăm bông một trò lừa bịp
Với những người có kinh nghiệm hoặc đã từng trồng cà chua đều biết, hoa cà chua là một loài hoa tự thụ phấn và thụ phấn nhờ gió, cấu tạo của bao phấn hoa cà chua là khép và bọc kín bao gồm cả nhị và nhụy trong cùng một hoa, không có một loài côn trùng nào có thể bò vào để thụ phấn cho hoa cà chua kể cả loài ong dú nhỏ nhất.
Vậy thì làm sao cái tăm bông to tổ chẻng kia lại có thể chọc đụng tới nhụy và nhị của hoa để thụ phấn cho hoa cà chua được, đó thật sự là một trò lừa bịp.
3. Kinh Nghiệm Trồng Cà Chua, Nhược Điểm Của Thụ Phấn Rung Cành
Cách thụ phấn trên tuy rất đơn giản, nhưng mất rất nhiều thời gian và công sức.
Nếu bạn phải rời nhà đi làm vào lúc 7h sáng hàng ngày, bạn không thể nào rung cành để thụ phấn cho hoa cà chua được, không thể ngày nào củng ra rung và lắc cành cả chua mãi vì trong vườn nhà bạn còn biết bao nhiêu cây hoa, bầu, bí mướp, nho .v.v cần bạn chăm sóc, bón phân, làm đất và bạn củng còn gia đình và con cái cần phải chăm sóc nữa.
Để khắc phục các nhược điểm này chúng tôi có một đề xuất dùng ong thụ phấn tự động cho cây cà chua, mời các bạn đọc tiếp.
Thụ Phấn Nhờ Gió, Ong Bumblebees Thụ Phấn Hoa Có Gì Đặc Biệt?
Ong bumblee là loài thụ phấn tốt nhất của nhiều loại cây trồng và thực vật hoang dã. Nếu không có chúng, cảnh quan của chúng ta sẻ phải thay đổi rất nhiều và ít màu sắc hơn như bây giờ. Vậy điều gì làm cho chúng trở thành loài thụ phấn đặc biệt nhất?
1 Ong bumblebee Có lông dày đặc
Trên mình những con bumblebee có lông dày đặc và nếu bạn nhìn vào lông của chúng dưới kính hiển vi bạn sẻ thấy rằng chúng bị chẻ đôi ở ngọn. Điều này làm cho chúng tuyệt vời hơn trong việc thu thập và vận chuyển các hạt phấn hoa.
2 Bumblebee Có chiếc vòi dài
Một vài loài ong Bumblebee có vòi ngắn, trong khi những loài khác lại có chiếc vòi dài. Các loài ong bumblebee vòi ngắn đã thích nghi để tìm kiếm thức ăn trên hoa có đài hoa ngắn (ống dẫn đến nơi chứa mật hoa).
Trong khi những loài bumblebee có vòi dài thì đặc biệt hơn và đã thích nghi để kiếm ăn từ những loài hoa phức tạp hơn với các đài hoa dài.
Điều này có nghĩa là ong bumblebee như là một nhóm côn trùng có thể sử dụng và thụ phấn cho nhiều loại hoa khác nhau không chỉ là cà chua trong nhà kính mà còn có thể thụ phấn cho hoa bầu, bí và mướp .v.v.
3 Có Khả Năng Thụ phấn rung hoa
Nếu hai ưu điểm đầu tiên không đủ để ong bumblebee là một loài thụ phấn đặc biệt nhất, thì chúng có một khả năng đặc biệt khác, đó là Bumblebee là một loài thụ phấn rung hoa.
Đoạn video sau cho thấy ong bumblebee đang thụ phấn rung cho các cây hoa anh túc. Bạn hãy mở loa lên và bạn sẻ nghe thấy rằng tiếng vo vo được kêu lên cho thấy rằng ong bumblebees đang giúp hoa giải phóng các hạt phấn hoa trong bao phấn và phần thưởng cho những con bumblebee này là các hạt phấn hoa giàu protein.
Nuôi Ong Trong Nhà Kính Thụ Phấn Rung Hoa Là Gì? (Buzz pollination)
Một số loài thực vật đã tiến hóa để khép kín phấn hoa của chúng, đó là một cách tiến hóa rất thông minh. Vì việc tạo ra phấn hoa rất tốn kém cho thực vật về mặt năng lượng, Vì vậy, thực vật muốn chắc chắn rằng phấn hoa được tạo ra phải được vận chuyển một cách hiệu quả để nó có thể đến đúng nơi mà nó cần đến để đậu hạt. Có nghĩa là phấn hoa phải được đóng chặt trong bao phấn (nơi chứa phấn hoa của một cây). Ví dụ: hoa cà chua, hoa kiwi .v.v
Hầu hết các loài côn trùng không thể tiếp cận phấn hoa này, tuy nhiên ong bumblebee có thể sủ dụng đôi cánh khi bay của chúng, tạo ra các rung động mạnh và hướng vào bao phấn bằng các bộ phận như chân và miệng, làm cho vỡ bao phấn và các hạt phấn hoa rơi vào mình và đầu bumblebees.
Hình 4. Các hạt phấn hoa dính trên lông của Bumblebee
Con ong sẽ chải và gom hết các hạt phấn hoa này từ lông của nó vào các giỏ phấn hoa ở hai chân sau, nhưng một vài hạt may mắn còn sót lại trên mình ong và sẽ tiếp tục thụ phấn cho một trong những bông hoa tiếp theo mà ong bumblebee đến thăm.
Ong mật không thể làm điều này nhưng với một số loài ong dú nhỏ hơn lại có thể thụ phấn theo hình thức rung hoa được
Các loại cây yêu cầu hình thức thụ phấn rung hoa
Bao gồm cây việt quất, cà chua, cà tím và kiwi .v.v
Tại Sao Cần Bumblebee Thụ Phấn Cho Cà Chua Trong Nhà Kính?
Bumble bees được sử dụng nhiều để thụ phấn cho cà chua trồng trong nhà kính và các loại cây trồng khác ở nhiều nơi trên thế giới. Khi những cây này được trồng ở ngoài trời, gió sẽ cung cấp đủ độ rung và cho phép hoa cà chua tự thụ phấn, nhưng trong điều kiện yên tĩnh của một nhà kính và ở nơi có các tòa nhà cao tầng che chắn gió như thành phố, một tác nhân khác để cây cà chua và cái loài cây khác đậu quả là phải bắt buộc.
Các đàn ong Bumble bees của giống Bombus terrestris hiện đang được nhân giống với số lượng khổng lồ và cung cấp cho ngành công nghiệp cây trồng trong nhà kính.
Hình 6. Các tổ ong Bumblebees được mang đặt vào trong nhà lưới để thụ phấn cây trồng
Bumblebees nguồn gốc không phải là từ Úc, nó chỉ có mặt như một loài được mang vào ở Tasmania của Úc. Bất chấp những nỗ lực của ngành công nghiệp nhà kính để được phép giới thiệu chúng, điều này đã không được chính quyền Úc cho phép, với lý do chính đáng.
Ở những nơi trên thế giới, nơi những con bumble bee đã được mang vào, nó đã được ghi nhận là đã thoát ra khỏi nhà kính và xâm nhập môi trường tự nhiên, với những hậu quả tiêu cực đối với các loài ong khác.
Ngành công nghiệp cà chua của Úc hiện nay phụ thuộc vào máy rung cơ học để thụ phấn, nhưng điều này rất tốn kém. Một giải pháp tốt hơn là cần thiết.
Hình 7. Máy rung cơ học chạy bằng điện và pin cầm tay được bán nhiều ở thị trường nước ngoài dùng để thụ phấn cho cây cà chua và các loài hoa yêu cầu thụ phấn rung hoa như cây Việt quốc, cà tím, kiwi .v.v
Thụ Phấn Trong Nhà Lưới Dùng Ong Bầu Và Ong Đơn Độc Thay Bumblebee
Có những kết quả nghiên cứu đã chỉ ra rằng những con ong đơn độc có tên là Blue banded hay giống Amegilla có nguồn gốc từ Úc Và những con ong bầu (ong thợ mộc) cùng với loài ong dú thuộc họ Trigona có thể thụ phấn cho cà chua trong nhà kính rất tốt, và có thể nuôi ong Blue banded, ong bầu và ong dú trong những điều kiện của một nhà kính.
Hình 8. Ong bầu và ong Blue banded (từ trái sang phải) có thể thụ phấn rung hoa thay thế bumblebees tại Việt Nam
Nhưng có một vài trở ngại khi sử dụng chúng để thụ phấn trong nhà kính như sau.
1 Nhựa được sử dụng trong nhà kính, nó có thể lọc ánh sáng tia cực tím mà những ánh sáng này thật sự cần thiết cho sự phát triển của những con ong bầu và ong Blue banded.
2 Thật sự khó khăn trong việc quản lý chúng không để chúng thoát ra khỏi lỗ thông hơi của nhà kính. Nhưng với loài ong dú thì cho dù chúng có thoát ra bên ngoài thì củng ảnh hưởng và tổn thất gì cho chủ vườn
3 Bất cập trong những trường hợp cần thiết phải sử dụng đến thuốc trừ sâu và thuốc bảo vệ thực vật nó có thể giết chết những con ong đang thụ phấn cho hoa. Nếu được bạn hãy phun thuốc trừ sâu hoặc thuốc bảo vệ thực vật vào ban đêm để hạn chế điều này.
4 Ở Những con ong Blue banded có một loại bệnh tấn công và giết chết các ổ trứng của tổ ong này và hiện tại chưa có phương pháp điều trị vì chúng là những loài ít được nuôi nên có rất ít nghiên cứu và tài liệu về loài ong đơn độc này.
5 Trong Nhà kính không phải lúc nào củng có hoa và thức ăn cho những loài thụ phấn sinh sống khép kín bên trong, vì vậy mà việc đảm bảo nguồn thức ăn đầy đủ cho những loài thụ phấn phát triển là rất khó khăn đặc biệt là đối với những con ong đơn độc sống một mình.
Nhưng có một giải pháp tốt hơn là sử dụng những con ong dú vì tổ của chúng có thể không cần thức ăn bên ngoài mà vẫn tồn tại được trong thời gian 2 tháng.
6 Một tập tính phổ biến nhất của những loài ong đơn độc này là chúng không hoạt động vào mua đông. Tức là trong mùa đông chúng ngủ trong tổ và không ra ngoài kiếm ăn hay thụ phấn cho bất kỳ loài cây nào, còn nhà kính của chúng ta thì lại thu hoạch quanh năm.
Với loài ong dú thì không chắc chắn 100% số ong kiếm ăn vào mùa đông nhưng ít nhất củng phải 40% lực lượng làm việc và dự trữ thức ăn trong thời gian này để chuẩn bị cho kỳ chia đàn vào mùa xuân sắp tới.
Hình 9. Một con ong dú đang thụ phấn trên một bông hoa
Phải cần thêm thật nhiều nghiên cứu và thời gian tìm hiểu trước khi những con ong blue-banded được đưa và nhà lưới để thụ phấn thay thế cho những con ong bumblebees.
Hiện tại một giải pháp hiệu quả và an toàn nhất cho vấn đề thụ phấn tự động trong nhà kính là sử dụng những con ong dú của loài Lisotrigona vì chúng có thể thụ phấn rung hoa được và hoạt động tìm kiếm thức ăn trong suốt cả năm. Xem thêm về những lợi ích khi sử dụng ong dú thụ phấn trong nhà kính tại đây
Nếu bài viết có ích cho bạn, hãy like và share để chúng tôi có động lực tìm hiểu thêm và chia sẻ tường tận hơn về giải pháp thụ phấn cho cây trồng trong thời kỳ phát triển này.
––––••––––
––––••––––
Tài liệu Tham Khảo
(1) Giáo trình về những con ong tự nhiên ở Úc của tác giả Tim Heard.
(2) Tài liệu về sự thụ phấn của những loài ong đơn độc và bumblebee.
(3) Tổng hợp từ các tài liệu bằng tiếng anh khác.
(4) Kinh nghiệm thực tiễn của Ong dú JiChi
Ong dú JiChi cảm ơn các tác giả đã cho chúng tôi chia sẻ tài liệu quý giá này!
