Thụ phấn sinh học là cực kỳ quan trọng đối với các hệ thống nông nghiệp vì chúng sản xuất cho chúng ta nhiều thực phẩm. Giá trị toàn cầu hàng năm nhờ thụ phấn bằng động vật ước tính là 235-577 tỷ USD vào năm 2015. Năng suất khoảng 75% các loài cây trồng của chúng ta được cải thiện nhờ thụ phấn bằng động vật.
Hình 1. Một loài ong dú đang thụ phấn cho hoa
Những Ai Cần Đến Quá Trình Thụ Phấn?
Một số loại cây trồng phụ thuộc 100% vào thụ phấn bằng động vật, nghĩa là chúng sẽ không đạt bất kỳ hạt giống nào trừ khi có động vật đến thụ phấn cho nó.
Củng có những loài cây trồng khác sẽ mang lại lợi nhuận cho người trồng nhưng sẻ ở mức thấp hơn nếu không có thụ phấn.
Chỉ tính riêng ở Úc, trồng 1.000.000 ha cây trồng có năng suất tốt nhất chỉ khi có sự hiện diện của các loài thụ phấn và giá trị sản lượng tăng lên khoảng 5 tỷ đô la Úc. Kinh tế, thụ phấn là một quá trình rất quan trọng.
Cây Trồng Nào Thụ Phấn Tốt Nhất Bởi Con Ong
Có ý kiến cho rằng tầm quan trọng của thụ phấn bởi loài ong được nói quá. Nhiều nghiên cứu khách quan nhất chỉ ra rằng có khoảng 5-8% tổng sản lượng lương thực trên thế giới hàng năm bị mất đi khi không có côn trùng thụ phấn.
Hình 2. Bọ cánh cứng đang thụ phấn trên hoa
Điều này là do các loại cây lương thực cung cấp phần lớn chế độ ăn của con người như là ngũ cốc và rau củ, mà không cần thụ phấn bởi động vật. Các loại ngũ cốc đến từ họ cỏ như lúa mì, gạo và ngô, được thụ phấn bằng gió.
Hình 3. Bồ công anh củng là 1 loài thụ phấn nhờ gió
Các cây thuộc họ cỏ cũng là nguồn thức ăn chính cho các động vật mà chúng ta chăn nuôi. Như các loại rau củ hay chẳng hạn như khoai tây và sắn, vẫn có thể sinh sản được mà không cần hoa và côn trùng hoặc các tương tác của chúng mà vẫn có thể tạo ra được thực phẩm giá trị.
Tuy nhiên, nhiều cây trồng có giá trị được hưởng lợi từ côn trùng đến thăm hoa của nó, và rất quan trọng vì các loại cây trồng này là cây ăn quả.
Hình 4. Ong mật đang thụ phấn cho hoa cà phê
Rau, hạt và quả cung cấp các chất dinh dưỡng, vitamin và khoáng chất cho chế độ ăn của con người. Và năng suất cà phê được tăng lên khi những con ong đến thăm những bông hoa cà phê, vì vậy đừng quên cảm ơn những con ong cho tách cà phê mà bạn đang uống!
Dưới đây là một số loại cây trồng sẻ đạt năng suất tốt nhất khi được thụ phấn bởi ong
1. Nhóm hạt dùng làm dầu: Như hoa hướng dương và cải dầu
2. Các loại cây ăn quả: Như cây Việt quất và các loài cây của họ dưa như dưa leo, dưa lưới, dưa hoàng kim .v.v
3. Rau quả: Như bí ngô, cà chua, bầu, bí, mướp .v.v
4. Các cây lấy hạt: Như hạnh nhân
5. Cây giàu protein: Bao gồm các cây nhà họ đậu như đâu xanh, đậu đen, đậu nành .v.v
6. Các loại cây có chất kích thích: Cụ thể là cà phê, ca cao .v.v
7. Cây làm thức ăn cho động vật: Như cỏ linh lăng và cỏ ba lá
8. Các loại cây cung cấp nhiên liệu sinh học: Như Chi Dầu mè - Jatropha.
Thụ phấn là một quá trình quan trọng để trực tiếp sản xuất thực phẩm (ví dụ như cây ăn trái, cam, chanh, quýt…), và cũng là chìa khóa mấu chốt để sản xuất hạt giống giúp phát triển các thế hệ cây trồng tiếp theo.
Ngay cả các loại rau như cà rốt, mặc dù chúng là loài phát triển từ rễ, nhưng củng cần được thụ phấn để đậu hạt và làm hạt giống để gieo trồng lại vào năm sau.
Như những cây làm thức ăn cho gia súc như cỏ ba lá, tuy sản phẩm chính là lá nhưng hạt giống vẫn quan trọng để tạo ra nhiều cây hơn.
Động Vật Nào Là Loài Thụ Phấn Quan Trọng Nhất?
Ong mật châu Âu (ong ngoại) là loài thụ phấn có thể kiềm soát được và quan trọng nhất, đó là vì, nó là loài thụ phấn được con người nuôi nhiều nhất và có thể nhân giống và chia sẻ cho nhau.
Ong mật là loài thụ phấn hiệu quả của cây cải dầu, hoa hướng dương, hạnh nhân, táo, quả hạch, cây Kiwi, họ bầu bí và đã được chứng minh rất nhiều trên các nông trại.
Nhưng các loại côn trùng hoang dã khác có lẽ sẻ hiệu quả hơn trong việc tăng năng suất cây trồng thông qua quá trình thụ phấn (Hình 15-3). Ong hoang dã đã được chứng minh là có giá trị hơn ong mật được nuôi trong quá trình thụ phấn cho cây trồng. Côn trùng khác ngoài ong cũng có thể là loài thụ phấn hiệu quả.
Đu đủ hoặc chuối paw paw ở Úc được thụ phấn bởi loài bướm đêm hawkmoths “Sphingidae”; các cây thuộc họ Na, chẳng hạn như hoa mãng cầu tây của Úc được thụ phấn bởi bọ phấn hoa; và cacao dùng để sản xuất sô cô la được thụ phấn bởi các loài muỗi vằn nhỏ không cắn.
Tất cả các loài côn trùng này là các loài hoang dã sinh sản tự nhiên trong các hệ sinh thái nông nghiệp của chúng ta. Đóng góp của chúng cho một hệ sinh thái có giá trị mà con người nhận được từ thiên nhiên.
Ngoài ra, số lượng của chúng có thể được gia tăng khi chúng ta có cách quản lý tốt môi trường và hệ sinh thái xung quanh nông trại hay khu vườn của mình.
Một cuộc khảo sát quốc tế gần đây về các loài thụ phấn trong 41 hệ thống cây trồng trên toàn thế giới, bởi Lucas Garibaldi và các cộng sự của ông, cho thấy côn trùng hoang dã thụ phấn cho cây trồng hiệu quả hơn ong mật.
Số lần ghé thăm hoa ở côn trùng hoang dã nhiều hơn gấp 2 lần so với ong mật. Cuộc khảo sát cũng cho thấy rằng sự thăm viếng của côn trùng hoang dã và ong mật được tập hợp theo biểu đồ (Hình 15-4).
Hình 13: Năng suất cây trồng được tăng lên từ những chuyến thăm từ ong mật, nhưng làm tăng nhiều hơn bởi sự đa dạng của những con ong hoang dã. Ong mật và ong hoang dã kết hợp tăng năng suất nhiều nhất.
Với nhánh một, khi chỉ có ong mật thụ phấn làm tăng năng suất rất ít, nhưng nhánh hai khi chỉ có côn trùng và ong hoang dã thụ phấn làm tăng năng suất nhiều hơn, và khi cả hai loại kết hợp tạo ra năng suất cao hơn rất nhiều lần. Vì vậy, để nâng cao năng suất cây trồng trên toàn cầu, chúng ta cần bảo vệ cả ong mật và các cộng đồng côn trùng hoang dã đa dạng.
Làm Sao Kết Hợp Ong Mật Và Côn Trùng Hoang Dã Thụ Phấn Làm Tăng Năng Suất Cây Trồng?
Bằng chứng từ một loạt các loại cây trồng ở nhiều môi trường sống chỉ ra rằng sự đa dạng của những côn trùng viếng thăm hoa là cực kỳ quan trọng hơn là số lần viếng thăm hoa của một vài loài.
Ví dụ, 10 lượt ghé thăm tại một bông hoa của 10 loại côn trùng khác nhau sẽ dẫn đến kết quả tốt hơn rất nhiều so với số lượt ghé thăm chỉ bằng một loài côn trùng.
Sự phối hợp giữa các lần ghé thăm của các loài côn trùng khác nhau đảm bảo năng suất cây trồng tốt hơn.
Điều này là do các loài thụ phấn khác nhau có thể thụ phấn theo nhiều kiểu khác nhau trên các bông hoa của cùng một cây, hay là chúng hoạt động vào những ngày có thời tiết khác nhau hoặc có thể hoạt động ở các phần khác nhau của khu đất. Sự thụ phấn của các loài khác nhau cũng có thể tương tác với nhau theo chiều hướng tích cực cho quá trình thụ phấn.
Ví dụ: Khi những con ong dú gặp những con ong mật, cả hai loài đều có khả năng tránh mặt nhau; hành động này sẽ đưa chúng đến các bông hoa khác. Kết quả cuối cùng là độ phủ tốt hơn, rộng hơn và các hạt phấn hoa được phân bố tốt hơn đến đúng nơi nó cần đến và làm tăng sản lượng.
Các hệ sinh thái tự nhiên của chúng ta cung cấp các loài thụ phấn côn trùng hoang dã không tách rời nhưng đan xen sâu sắc với cảnh quan nông nghiệp của chúng ta. Điều quan trọng là chúng ta cần phải bảo tồn hệ sinh thái ở khu vực xung quanh nông trại và khu vườn của chúng ta.
=> Vậy chúng ta cần phải bảo tồn hệ sinh thái xung quanh nông trại của mình để có thể đa dạng được côn trùng thụ phấn cho hoa và tăng năng suất cây trồng
Đa dạng sinh học trong hệ sinh thái tự nhiên của chúng ta cung cấp một loại bảo hiểm sinh học, đó là một cách đảm bảo cho thụ phấn cây trồng ngay cả khi ong mật không còn được nuôi nữa.
-~*’*•~-.¸¸,.-~*’¯ o0o ’¯-~*’*•~-
Tài liệu Tham Khảo
(1) Tài liệu về những con ong tự nhiên ở Úc của tác giả Tim Heard
(2) Giáo trình Côn trùng thụ phấn có lợi
(3) Tổng hợp các tư liệu nhỏ khác từ tiếng Anh.
Ong dú JiChi trân trọng cảm ơn Tác Giả cuốn sách và những gì ông đóng góp cho nghề ong thế giới, để chúng ta biết được rằng không chỉ có loài ong mật được nuôi là có giá trị mà xung quanh đó còn rất nhiều loài ong khác mang lại giá trị to lớn hơn cả ong mật được nuôi rất nhiều mà chúng ta chưa được biết đến và đó là cả một thế giới mới, đầy thú vị và cực kỳ tiềm năng cho những ai yêu thích và đam mê những loài côn trùng nhỏ nhắn chăm chỉ này.
