Trong phần này Ong dú Jichi chia sẻ những điều căn bản nhất về khởi nguồn của những con ong hy vọng rằng, trong bài viết này bạn sẻ tìm thấy được những gì mình cần và hiểu hơn về con ong mà chúng ta đang nuôi hay khởi đầu cho một chuẩn bị về nền tảng hiểu biết của bạn về các loài ong trong thiên nhiên hoang dã vô cùng thú vị này!
Đây là một bài viết trong số các bài viết kỹ thuật nuôi ong cực dễ tại website hocnuoiongdu.com của chúng tôi
Trước khi đi vào nội dung chính, Ong dú JiChi xin được tóm tắt nội dung trong bài viết này thành những ý với các gạch đầu dòng để cho người đọc có thể nằm biết được hết tổng quan nội dung bài viết trước khi bạn dành thời gian ra để đọc xem nó là cái gì?
TRONG BÀI VIẾT NÀY, CHÚNG TÔI CHIA SẺ CÁC Ý CƠ BẢN SAU
» Các con ong đã tiến hóa từ ong tò vò khi mà ấu trùng của một loài ong tò vò bắt đầu ăn phấn hoa thay vì ăn thịt của các côn trùng khác.
» Trải qua hàng triệu năm theo thời gian, các loài ong đầu tiên đã phát triển thành nhiều loài và tạo ra một quan hệ đối tác lớn với các loài thực vật có hoa.
» Hầu hết các con ong đều sống một mình (ong đơn độc) nhưng một vài loài đã tiến hóa hành vi xã hội rất phức tạp.
» Thức ăn của ong là phấn hoa và mật ong. Phấn hoa giàu protein và được bổ sung năng lượng nhờ mật hoa.
» Ong thậm chí còn mang điện tích dương và phấn hoa mang điện tích âm
» Ong ăn phấn hoa như người ăn cơm, ong uống mật hoa như chúng ta uống nước, thiếu một trong hai tổ ong sẻ bị chết
» Con người ăn cơm thì củng phải đa dạng món ăn mới đủ dinh dưỡng và phát triển tốt được, chính vì vậy mà việc đa dạng các loại phấn hoa và nhiều loại mật hoa trên nhiều loại thực vật khác nhau giúp cho ong sống lâu hơn, đẻ khỏe hơn và có thể thông minh hơn.
Hình ảnh một con ong tò vò đang bay trước tổ bằng đất của nó
Và bây giờ hãy cùng với website hướng dẫn nuôi ong từng bước, từng bước một để trở thành một người nuôi ong chuyên nghiệp và hiểu hơn về các con ong xung quanh chúng ta đang sinh sống và tồn tại như thế nào nhé!
Tìm hiểu về loài ong
Ong đã tiến hóa và phát triển như thế nào?
Các con ong thuộc bộ cánh màng, một nhóm côn trùng trong đó có kiến, và ong tò vò. Các con ong mà chúng ta thấy hiện nay trong môi trường sống của mình có liên quan rất chặt chẽ với ong tò vò (củng có thể gọi là ong vò vẽ…). Ong tò vò là một loại ong ăn thịt và ký sinh trùng trên động vật khác, chủ yếu là côn trùng. Con ong tổ tiên xuất hiện khoảng 120 triệu năm trước, khi mà một loài ong tò vò ăn thịt chuyển chế độ ăn của chúng từ ăn thịt sang ăn phấn hoa và qua hàng triệu năm tiến hóa và thích nghi với môi trường, và thức ăn mới hình thành nên các loài ong mật và ong cho phấn hoa như ngày nay.
Tên khoa học của ong là Anthophila, có nghĩa là "Những người yêu hoa".
Cách sống mới này, đã được chứng minh là thành công đến nỗi, trong hàng triệu năm, ong đã tiến hóa thành một nhóm cực kỳ đa dạng, chiếm hầu hết các khu vực của hành tinh chúng ta. Thời gian tiến hóa của chúng là lý tưởng theo thực vật có hoa, như thực vật có hoa gần đây đã xuất hiện. Vì vậy, đã đặt nền tảng cho những quan hệ đối tác tuyệt vời của thiên nhiên: Như là thực vật có hoa cung cấp thức ăn cho ong, và ngược lại, ong di chuyển các hạt phấn hoa từ cây này sang cây khác (quá trình này được gọi là “Thụ phấn”).
Hình ảnh một con ong sống đơn độc của loài Lipotriches Australica - Ảnh được chụp bởi REMKO LEIJS
Ong tò vò và cách xây tổ nuôi con của chúng
Hầu hết ong tò vò và các con ong khác là loài côn trùng sống một mình (được gọi là “ong đơn độc”). Ong tò vò đơn độc và các con ong làm tổ theo những cách rất giống nhau. Một con ong cái trưởng thành, làm việc một mình, tìm thấy một nơi và xây dựng tổ của chúng. Con ong cái giao phối với một con ong đực để thụ tinh cho trứng của mình. Nhưng ở tất cả các con ong đực không góp phần nuôi dưỡng các ấu trùng cho dù là một chút củng không có; con ong cái là những bà mẹ độc thân cuối cùng. Tổ ong bao gồm một hoặc nhiều lỗ tổ. Các tổ ong thường ở một vị trí được bảo vệ như trong đất, trong thân cây rỗng, củng có vài loài làm tổ lộ thiên bên ngoài nhưng ở nơi rất khó có thể nhìn thấy như ong ruồi, ong khoái, ong bắp cày...
Hình ảnh một con ong tò vò và quá trình phát triển từ trứng đến ấu trùng trong tổ của chúng
Hình ảnh của Robert Matthews
Hình trên cho thấy. Một con ong tò vò đơn độc và tổ ong của nó. Ong tò vò này đã xây dựng một ổ ong bằng bùn, thức ăn trong tổ là sâu bướm (Caterpillars), và đẻ trứng của nó trong tổ. Hình ảnh bên phải cho thấy tổ được tách ra và cho thấy các cấu trúc bên trong một tổ ong tò vò. Con ong tổ tiên có thể trông giống như con ong tò vò này.
Các con ong cái thu thập thức ăn để cung cấp cho mỗi lỗ tổ. Ong tò vò cái cung cấp con mồi cho ấu trùng ong non của chúng, nhưng các con ong khác lại kết hợp phấn hoa và mật ong để tạo thành thức ăn cho ấu trùng, ở dạng là một khối rắn hoặc bột nhão. Ong cái sau đó đẻ một quả trứng vào nơi đã được cung cấp đầy đủ thức ăn và tiếp theo là đóng lỗ tổ ong này lại. Các ong cái này lặp lại quá trình đó nhiều lần nhất có thể trước khi các con ong cái này chết. Trứng của nó nở ra và ấu trùng ăn thức ăn, phát triển qua các giai đoạn rồi thành nhộng và sau đó phá lỗ tổ bay ra ngoài để chính thức trở thành ong trưởng thành.
Hình ảnh tổ ong tò vò trong đất và quá trình phát triển của chúng
Sau đây chúng ta có thể dễ dàng nhìn thấy được quá trình sống, làm tổ và nuôi con của các con ong sống một mình.
Hình A (trên). Một con ong sống một mình trưởng thành đang trở về ổ ong của nó
Hình ảnh cho thấy vòng đời và tổ của một con ong sống đơn độc của loài Lipotriches Australica - Hình ảnh của REMKO LEIJS.
Hình B. Tổ ong bao gồm một đường hầm dài và các lỗ tổ bên trong lòng đất (được tiếp xúc và có thể nhìn thấy bằng phương pháp đổ bột Talcum vào trong tổ và đào ra).
Hình C. Các lỗ tổ ong đã được cung cấp thức ăn và một quả trứng ong nằm ở trên thức ăn.
Hình D. Ấu trùng ong đang phát triển và đang ăn hết phần thức ăn còn lại của mình.
Hình E. Nhộng ong non có màu nhợt nhạt và nhộng trưởng thành có màu đậm hơn trong lỗ ổ ong
Thức ăn của những con ong
Các loài ong ăn thịt
Như tôi đã đề cập, với các loài ong ăn thịt thì thức ăn của chúng và củng là dùng để nuôi các ấu trùng là thịt của các côn trùng sống, như ví dụ ở trên, thức ăn của loài ong tò vò là sâu bướm (Caterpillars), hay với các loài ong có cơ thể to lớn và hung dữ hơn như ong vò vẽ, ong bắp cày thì thức ăn của chúng là ấu trùng hay nhộng của các loài ong khác, thậm chí chúng bắt cả những con ong trưởng thành của loài ong khác mang về tổ làm thức ăn dự trữ trong tổ của chúng.
Hình một con ong đơn độc đang kéo một con châu chấu về tổ để làm thức ăn nuôi ấu trùng của nó
Một hình khác cho thấy một con ong đơn độc dùng ngòi đốt của mình tim nọc độc làm con dế bị tê liệt và mang chúng về tổ để ăn thịt
Có một vài loài ong đơn độc ăn các loài côn trùng khác như dế, châu chấu, nhện...
➩ Có một sự thật phũ phàng là "Đa số các con ong trong tự nhiên là ong sống đơn độc và là loài ong ăn thịt, thức ăn của chúng là các loài côn trùng khác nhau. Điều này củng dễ hiểu vì tổ tiên của chúng củng là những loài ong đơn độc và ăn thịt. Chỉ có một số rất ít trong họ nhà ong là các loài ong "ăn chay" chúng sống thành một xã hội cấp cao, phân chia công việc và vai trò của mỗi cá thể trong đàn rõ ràng, đó là các con ong mật mà chúng ta thường gặp"
Những con ong "ăn chay"
Trái ngược với các loài ong ăn thịt các côn trùng khác thì củng phải có những loại ong "ăn chay". Với những loài ong này, chúng lấy tất cả thức ăn mà chúng cần từ hoa. Cả ấu trùng và ong trưởng thành đều ăn phấn hoa và mật hoa. Phấn hoa đặc biệt quan trọng đối với ấu trùng ong, khi ấu trùng ong cần hàm lượng protein cao để phát triển cơ thể của chúng từ trứng đến ong trưởng thành thì phấn hoa là nguồn cung cấp protein lý tưởng nhất. Mật hoa có đường là rất quan trọng đối với ong trưởng thành, mà chúng cần năng lượng nhiều. Ong cũng có thể thu thập các vật liệu làm tổ như nhựa cây, lá hoặc bùn từ môi trường sống của chúng.
Mật hoa (nectar) là gì?
Mật hoa được tiết ra bởi thực vật trong các cơ quan được gọi là Nectaries, thường được tìm thấy ở gốc của một bông hoa. Mật hoa được thể hiện theo nhiều cách khác nhau; đôi khi nó nằm sâu trong ống, hoặc nó có thể là trong các bông hoa mở. Ong hút lên chất ngọt và vận chuyển nó trở lại tổ hoặc tiêu hóa nó để làm năng lượng ngay lập tức. Hàm lượng đường của mật hoa thay đổi rất nhiều, từ 10% đến 70%. Hàm lượng đường tối ưu cho tỷ lệ tiêu thụ năng lượng tối ưu của ong từ hoa là 60%. Trên 60%, mật hoa rất đặc và làm cho nó hút lên rất chậm từ hoa.
Hình trên cho thấy mật hoa chứa trong cuốn của một bông hoa
Ngoài đường, mật hoa có thể chứa Amino axít, protein, chất béo, enzyme, axít hữu cơ và chất chống oxy hóa như vitamin C. Mật hoa thậm chí có thể chứa các chất xơ, chẳng hạn như caffein, có thể điều khiển hành vi của ong. Các xúc giác của ong như lưỡi cho phép chúng đánh giá chất lượng của mật hoa.
Các bạn có thể hình dung cho dễ hiểu thế này, ong ăn phấn hoa như con người mình ăn cơm và các món ăn trong buổi ăn vậy và uống mật ong như là chúng ta uống nước và là không thể thiếu được, thiếu một trong hai tổ ong hoang dã hay thùng ong nuôi đều bị chết cả.
➩ Việc đa dạng nhiều loại mật hoa của nhiều loại hoa trong một khẩu phần ăn của ong giúp cho ong phát triển tốt hơn và là khẩu phần ăn tối ưu cho các con ong.
Phấn hoa là gì?
Phấn hoa cũng được thu thập từ hoa, nơi nó được chứa trong các bao phấn, các cơ quan sinh sản đực của thực vật. Con ong sử dụng nhiều hành vi khác nhau và bị dính toàn thân phấn hoa bằng cách tiếp xúc với các lớp lông theo nhiều cách khác nhau. Các sợi lông trên cơ thể của ong giúp dính phấn hoa. Ong thậm chí còn mang điện tích dương tĩnh yếu, ngược lại với điện tích âm của hầu hết phấn hoa, dẫn đến phấn hoa bị hút vào cơ thể của những con ong. Và ong bay từ hoa này qua hoa khác vô tình thụ phấn cho cây trồng.
Phấn hoa thường chứa khoảng 20% -35% protein, tùy thuộc vào loài thực vật. Phấn hoa cũng có thể chứa tinh bột, chất béo, vitamin và khoáng chất. Các hạt phấn hoa của các loài thực vật khác nhau thì sẻ khác nhau về kích thước và hình dạng của chúng. Điều này cho phép các nhà nghiên cứu xác định các hạt phấn hoa trên ong, hoặc được dự trữ trong tổ ong, hoặc thậm chí từ trên cơ thể của các con ong, để biết loài ong nào đang đến thăm hoa. Việc xác định được loài ong nào đang đến thăm hoa của mình là điều rất quan trọng trong việc thụ phấn hiệu quả cho cây trồng trong trang trại của bạn, mà chúng tôi sẻ chia sẻ trong các bài viết sau trong vấn đề thụ phấn cho cây trồng từ ong mật và ong dú.
Hình một con ong đang cố gắng thu thập phấn hoa từ một bông hoa và cơ thể của nó bị dính rất nhiều hạt phấn hoa từ hoa bởi các sợi lông trên cơ thể của ong
Phấn hoa từ nhiều nguồn cây trồng khác nhau thì tối ưu cho chế độ ăn của ong. Phấn hoa từ các loài thực vật khác nhau có chứa các loại và số lượng khác nhau các axit amin, và các protein khác nhau. Một sự kết hợp của nhiều loại phấn hoa khác nhau tạo ra một chế độ ăn cho ong cân bằng và đầy đủ dinh dưỡng hơn, và từ đó cho thấy ong đẻ khỏe hơn, sống lâu hơn, làm việc chăm chỉ hơn và thậm chí có thể thông minh hơn. Một trong những lý do mà ong mật đang gặp khó khăn ở Bắc Mỹ và Châu Âu củng như là ở Châu Á chúng ta, là ong mật được nuôi trong các khu vực và được di chuyển bởi con người tới những vùng trồng các loại cây độc canh “Monoculture”. Và ở các con ong dú hiện đang được nuôi chưa có số liệu thống kê về ảnh hưởng này trong các tổ ong dú.
Để có được sự đa dạng về phấn hoa và dinh dưỡng trong khẩu phần ăn của ong, hầu hết các loài ong đều tìm kiếm thức ăn trên nhiều hoa của nhiều loài thực vật sẵn có bất cứ khi nào và ở đâu mà ong hoạt động. Những con ong có tính xã hội cao rất đặc biệt và đa dạng về hương vị của chúng, vì chúng có các tổ ong sống lâu năm và hoạt động hầu hết trong năm. Nhưng một số loài ong là các chuyên gia của một loài hoa, chúng chỉ thích nghi với một hoặc một vài loài thực vật trong môi trường sống của ong.
Vậy là chúng ta đã biết các con ong ăn gì để sống và các con ong mật và ong có đời sống xã hội cao ngày nay tiến hóa từ đâu rồi phải không. và trong bài viết sau mình sẻ đề cập tiếp xoay quanh chủ đề ong mật và ong dú trong loạt seri bài viết chia sẻ kỹ thuật nuôi ong tại website của chúng tôi. Chắc chắn rằng, bạn sẻ nhận được nhiều thông tin bổ ích và thú vị trong các bài viết tiếp theo.
Nếu các bạn thấy hay thì đừng quên like và share cho mọi người cùng đọc nhé, nếu có ý kiến hay đóng góp gì cho nội dung bài viết, vui lòng bình luận bên dưới bài viết này hoặc gửi thư về địa chỉ email trên trang web của chúng tôi. Xin cảm ơn!
Tài liệu tham khảo: Thuộc công trình nghiên cứu về các loài ong trong tự nhiên của Tim Heard
